لطفا به این 2 سوال پاسخ دهید:

به نظر شما آیا فرقی بین الگو و روش تدریس وجود دارد؟

چه فرقی بین کاوشگری و حل مساله قائل هستید؟

 

بزرگترین هدف آموزش، پرکردن ذهن نیست، بلکه نظم بخشیدن به آن است؛ یعنی آن را چنان پرورش دهیم که از قابلیت های خودش استفاده کند

 

 

الگو چیست؟((pattern

 

•         الگو معمولاً به نمونة کوچکى از یک شى‏ء بزرگ یا به مجموعه‏اى از اشیاى بى‌شمار گفته مى‏شود که ویژگى‏هاى مهم و اصلى آن شى‏ء بزرگ یا اشیاء را داشته باشد.

 

•         الگوى تدریس، چارچوب ویژه‏اى است که عناصر مهم تدریس در درون‏ آن قابل مطالعه است و شناخت و آگاهى از عناصر و عوامل مذکور مى‏تواند معلم را در اتخاذ روش‏هاى مناسب تدریس کمک کند

 

 

 

روش چیست؟((Method

 

« روش در مقابل واژه ی لاتینی «method » به کار می رود ، وواژه ی متد در فرهنگ فارسی « معین » و فرهنگ انگلیسی به فارسی «آریانپور »به :روش ، شیوه ،راه ،طریقه ، طرز ، اسلوب معنی شده است . به طور کلی «راه انجام دادن هر کاری » را روش گویند .روش تدریس نیز عبارت از راه منظم ،با قاعده و منطقی برای ارائه درس می باشد

 

 

 

 

 

تفاوت الگو و روش تدریس

 

•         الگوی تدریس با روش تدریس فرق می کند.

 

•         الگوی تدریس بر اساس نظریه های یادگیری و همچنین بر اساس تجربه و تحقیق بدست آمده اند و معلم با توجه به اهداف آموزشی آنها را بر می گزیند در حالی که روش های تدریس به منظور سهولت تحقق الگو ها انتخاب می شوند

 

 

 

الگو ها عام و روش ها خاص هستند در هر الگوی تدریس ممکن است از چندین روش تدریس استفاده شود

 

تدریس:

 

تدریس عبارت است از تعامل یا رفتار متقابل معلم و شاگرد ، بر اساس طراحی منظم و هدفدار معلم ،برای ایجاد تغییر در رفتار شاگرد

 

•         مفهوم تدریس به آن قسمت از فعالیت های آموزشی که با حضور معلم در کلاس درس اتفاق می افتد اطلاق می شود

 

مراحل تدریس   

 

•         فعالیتهای مقدماتی

 

•         ارزشیابی تشخیصی 

 

•         آماده سازی  

 

•         ارائه درس  

 

•         جمع بندی و نتیجه گیری

 

•         فعالیتهای تکمیلی 

 

•         ارزشیابی پایانی

 

•         تکلیف

 

•         معلمان برداشتهای مختلفی از مفهوم تدریس دارند که در نگرش آنان نسبت به دانش آموزان و نحوه ی کار کردن با آنها تأثیرمثبت یا منفی بر جای  می گذارد . برداشت چند گانه از مفهوم تدریس می تواند دلایل مختلفی داشته باشد ؛از مهمترین آنها ضعف دانش پایه و اختلاف در ترجمه و برداشت نادرست معلمان از دیدگاههای مختلف تربیتی است

 

گاهی آشفتگی و اغتشاش در درک مفاهیم تربیتی به حدی است که بسیاری از کارشناسان ، معلمان و دانشجویان این رشته مفاهیمی چون پرورش ، آموزش ،تدریس و حرفه آموزی را یکی تصور می کنند وبه جای هم به کار می برند . این مفاهیم اگر چه ممکن است در برخی جهات وجوه مشترک و در هم تنیده داشته باشند ، اما مفاهیم مستقلی هستند و معنای خاص خود را دارند

 

تدریس بخشی از آموزش است و همچون آموزش یک سلسله فعالیت های منظم ، هدفدار واز پیش تعیین شده را در بر می گیرد و هدفش ایجاد شرایط مطلوب یادگیری از سوی معلم است به آن قسمت از فعالیت های آموزشی که به وسیله ی رسانه ها و بدون حضور و تعامل معلم با دانش آموزان صورت می گیرد به هیچ وجه تدریس گفته نمی شود. بنابر این آموزش معنایی عامتر از تدریس دارد . به عبارت دیگر می توان گفت هر تدریسی آموزش است ،ولی هر آموزشی ممکن است تدریس نباشد

 

ویژگی های تدریس

 

•         چهار ویژگی خاص در تعریف تدریس وجود دارد که عبارتند از :

 

•         الف ) وجود تعامل بین معلم و دانش آموزان

 

•         ب) فعالیت بر اساس اهداف معین واز پیش تعیین شده

 

•         ج ) طراحی منظم با توجه به موقعیت و امکانات

 

•         د) ایجاد فرصت و تسهیل یادگیری . » ( شعبانی ،ص 9 ، 1382)

 

 

 

انواع روش های تدریس

 

1ـ روشهای تاریخی   2 ـ روشهای نوین « صفوی ، ص 239، 1370)

 

1- روش های سنتی    2- روش های فعال

 

 

 

•         روش کنفـــــرانس ( گــــرد هم آیی )

 

•         روش شاگــــرد ـ استــــادی

 

•          روش حل مسئلــــه

 

•         روش پــــرسش و پاســـــخ

 

•          روش مباحثه

 

•         روش نمایشــــی

 

•         روش آزمایشگاهی

 

•           روش بازدید علمـــــی

 

•          روش ایفای نقش

 

•          روش کارگاهـــــــی

 

•          روش پـــــروژه ای (مطالعه موردی)

 

•         …..

 

 

 

 

 

طبقه بندی الگو های تدریس

 

•         الگوهای متعددی برای یادگیری معرفی شده اند که همه آن ها در چهار گروه اصلی قرار می‌گیرند:

 

•         الف-الگوهای اجتماعی (گروهی)که موجب فعالیت های گروهی ، بهبود مهارت های اجتماعی ، همکاری بین شاگردان می شوند، مانند الگوهای تفحص ، ایفای نقش و کاوشگری .

 

•         ب-الگوهای پردازش اطلاعات(اطلاع رسانی) که استفاده از آن ها موجب جمع آوری اطلاعات ، کشف مسائل و ارائه راه حل برای آنها می شود مانند الگوهای تفکر استقرایی ، دریافت مفهوم ،  کاوشگری علمی ، پیش سازمان دهنده ها ، کمک به حافظه.

 

•         ج-الگوهای فردی(انفرادی) که توجه به آن ها موجب رشد فردی در دانش آموزان می شود مانند الگوهای تدریس غیر مستقیم و افزایش عزت نفس.

 

•         د-الگوهای سیستم های رفتاری که در تدریس به رفتار قابل مشاهده فرد و ایجاد تغییر در رفتار توجه دارد و شامل الگوهای زیر است مانند یادگیری تسط یاب ، شبیه سازی ، یادگیری اجتماعی ، آموزش مستقیم

 

انواع الگو های تدریس

الگوی تدریس کاوشگری Inquiry Teaching

الگوی تدریس 5Eبر اساس ساخت گرایی

الگوی تدریس یادگیری از طریق همیاری (Cooperative Learning)

الگوی تدریس یادسپاری (Memorizing)

الگوی تدریس پیش سازمان دهنده.(advance organizer)

الگوی تدریس دریافت مفهوم Attaining concept

الگوی تدریس بدیعه پردازی یا نوآفرینی Synergetic

الگوی تدریس مبتنی بر نظریه فرا شناخت Meta cognition

الگوی تدریس  مبتنی بر IT

………..

 

کاوشگری یعنی چه؟

 

کاوشکری هنر و دانش پرسیدن و پاسخ دادن به سوالات است که مستلزم مشاهده و اندازه گیری، فرضیه سازی، تفسیر ، مدل سازی و مدل آزمایی است . این کار به تجربه ، تامل ، شناخت نقاط قوت و ضعف روش های خاص خود بستگی دارد.

 

•         در کلاسهای درس بحث‎هایی بین معلم و دانش‎آموزان به وقوع می‎پیوند د و در این میان سئوالاتی مطرح می‎گردد که پاسخ مشخصی را در انتها در پی ندارد و برای بدست آوردن جواب آن لازم است تحقیقاتی صورت پذیرد و از این طریق دانش‎آموز کار یادگیری را آموزش ببیند.

 

•         این روش که وقت زیادی را مورد نیاز خود می‎بیند علم را در نقش یک هدایتگر به دانش‎آموزان معرفی می‎نماید. او علاوه براینکه باید پاسخگوی سوال ها باشد بلکه باید در سازمان دهی تحقیق و هدایت دانش‎آموزان نیز حوصله کافی داشته باشد.

 

•         الگوی کاوشگری که براساس نظر ریچارد ساچمن ( Richard suchman    ) بنا نهاده شده یکی دیگر از الگوهای خانواده اطلاعات پردازی است .تربیت کاوشگر به منزله « فرآیندی برای بررسی و تشریح پدیده های غیر معمول » تعریف می شود (جویس و ویل 1980) .

 

•         تئوری ساچمن برآن است که دانش آموزان با پی بردن به این امر که دانش بشری جنبه آزمایشی و غیر قطعی دارد و اینکه چون دانش آزمایشی ثابت نیست و ممکن است با دانش جدید جایگزین شود ، درک درستی از موضوع درسی خواهند داشت .جوهر و اساس الگوی کاوشگری آن است که دانش آموزان از طریق معلم ، کاوش علمی را بیاموزند .

 

•         نمونه متداول تدریس کاوشگری عبارت است از ارائه سؤال و موقعیتی که در آن مسئله وجود داشته باشد

 

هدف الگوی کاوشگری

 

دراین الگو جستجوی مفاهیم کاملا˝ به عهده ی دانش آموزان گذاشته می شود و معلم بافراهم آوردن زمینه، فرایند تدریس را به گونه ای هدایت می کند که فراگیران مفهوم مورد نظر را کشف کنند و راهنمایی های معلم، براساس فعالیت های فراگیران و محتوای آموزش، متفاوت است.

 

 بنابراین هدف نهایی این الگو پرورش فعالیت های ذهنی و مهارت های فرایندی دانش آموزان است

 

مقررات الگوی کاوشگری

عنوان مورد تحقیق، مورد علاقه دانش‎آموز باشد

حدود آن مشخص شده و نکته مبهمی در صورت مسئله وجود نداشته باشد

هنگام جمع‎آوری اطلاعات پیش داوری نکند و در هنگام کمبود اطلاعات دلزده نگردد

تمام اطلاعات جمع‎آوری و یادداشت شود و یافته‎ها به طور مستمر ثبت گردد.

 

معایب الگوی کاوشگری

تجربه معلمی :روش های اکتشافی همواره باید با تقویت کننده های مناسب همراه باشند. در غیر این صورت،فراگیرندگان از دامنه ی فعالیت خودداری خواهند کرد و باید برای آنان تفهیم شود که مستقیما˝ به آنها کمکی نخواهد شد و اگر تلاش نکنند به هدف نخواهند رسید

مراقبت زیاد:هنگام کاوشگری معلمان  باید مراقب باشند،کثرت رهنمودها  و سوالات  و پاسخ ها،کل یادگیری را از  فرآیند کاوشگری خارج می سازد  و به همه  آنها  جنبه  سرگرمی  می  دهد .

وقت زیادبرای معلم:این روش وقت‎گیر در کلاسهایی قابل استفاده است که دانش‎آموزان کمی در کلاس حضور داشته باشند و معلم فرصت رسیدگی به تمام دانش‎آموزان را داشته باشند

وقت زیادبرای دانش‎آموز: دانش‎آموزان در این روش به جمع‎آوری اطلاعات می‎پردازند این عمل خود محتاج زمان زیادی می‎باشد.

تفاوت های فردی :دانش‎آموزان در سطوح پائین‎تر، طبقه‎بندی و تطابق اطلاعات را نیاموخته‎اند و همچنین توانایی نتیجه‎گیری در پایان کار را ندارند.

 

اصل قضیه را فراموش نکن

 

خانمی طوطی ای خرید، اما روز بعد آن را به مغازه برگرداند. او به صاحب مغازه گفت: "این پرنده صحبت نمی کند". صاحب مغازه پرسید: "آیا در قفس طوطی آینه ای هست؟طوطیها عاشق آینه هستند، آنها تصویرشان را در آینه می بینند و شروع به صحبت می کنند. آن خانم یک آینه خرید و رفت. روز بعد باز آن خانم برگشت و گفت: "طوطی هنوز صحبت نمی کند". صاحب مغازه پرسید: "نردبان چه؟ آیا در قفسش نردبانی هست؟ طوطیها عاشق نردبان هستند". آن خانم یک نردبان خرید و رفت.

اما روز بعد باز هم آن خانم آمد. صاحب مغازه گفت: "آیا طوطی شما در قفسش تاب دارد؟ نه؟! خوب مشکل همین است. به محض اینکه شروع به تاب خوردن کند، حرف زدنش تحسین همه را بر می انگیزد". آن خانم با بی میلی یک تاب خرید و رفت. وقتی آن خانم روز بعد وارد مغازه شد، چهره اش کاملاً تغییر کرده بود. او گفت: "طوطی مرد".

صاحب مغازه شوکه شد و گفت: "واقعا متاسفم، آیا او یک کلمه هم حرف نزد؟" آن خانم پاسخ داد: "چرا! درست قبل از مردنش با صدایی ضعیف از من پرسید که آیا در آن مغازه، غذایی برای طوطی ها نمی فروختند

 

مدل های کاوشگری

 

•         کاوشگری قیاسی

 

•         کاوشگری استقرایی

 

•         کاوشگری استنباطی

 

•          کاوشگری اکتشافی

 

•         کاوشگری به روش حل مساله

 

•          کاوشگری گروهی            

 

•           کاوشگری انفرادی 

 

•         الگــــوی کاوشگــــری به شیوه محاکم قضایی (پلیسی)

 

•         .....

 

مراحل اجرای الگوی کاوشگری:

 

1-بر هم زدن تعادل ذهنی دانش آموزان (نه تعادل روحی)

 

2-مواجه کردن فراگیران بامسأله. پرسشگری و آموزش پرسشگری . پرسش گران خوب ، پاسخ دهندگان خوب نیز خواهند بود

 

3- فرضیه سازی. پاسخ دهندگان خوب ، پرسش گران خوب  اند و پرسش گران خوب ، فرضیه سازان قابلی خواهند بود

 

4-گردآوری و سازماندهی اطلاعات

 

5-  تحلیل و نتیجه گیری (بررسی شیوه ی عمل در جریان کاوشگری)

 

1-بر هم زدن تعادل ذهنی دانش آموزان

 

در این مرحله با یک موقعیت اسرار آمیز  ، پیچیده و غیر معمول کار را آغاز می کنیم

 

موقعیت های مشخص و غیر تکراری و متناسب با سطح مخاطبان موقعیت هایی که دارای یک راه حل معین نباشند.

 

طرح یک سوال ، ارائه یک تصویر، خواندن یک داستان کوتاه و....

 

 

 

مثال:

 

•         در منطقه ای 10 سال است که باران نباریده است اما پوشش گیاهی وجود دارد چگونه چنین چیزی ممکن است؟

 

•         اگر گرمای زمین از خورشید است پس چرا هر چه از زمین بالا تر می رویم هوا سرد تر می شود؟ با انجام یک آزمایش چگونگی تهیه آب در بیابان را نشان دهید.

 

•         آیا پوسته زمین در ابتدا یک پارچه  و به هم متصل بوده است؟

 

•         آیا ماه از محل اقیانوس آرام از زمین جدا شده است؟

 

•         معمای سنگ های لغزان

 

2-پرسشگری (مواجه کردن فراگیران بامسأله)

 

در این مرحله معلم شرایطی را به وجود می آورد تا سؤالات زیادی در ذهن دانش آموزان ایجاد شود سعی نکنید پاسخ سوالات را بدهید. (در این مرحله معلم می تواند از دانش آموزان نیز برای ایجاد شرایط مناسب استفاده کند .)

 

از بچه ها بخواهید فقط سوالاتی را بپرسند که پاسخ آن بلی یا خیر است.

 

مثلا :اگر بپرسند که ”این بیابان در کدام منطقه قرار دارد“  بگویید: “ نمی توانم به این سوال به این صورت  پاسخ دهم سوالت را طور دیگری بپرس“. اما اگر بپرسند“ آیا این بیابان در منطقه معتدل قرار دارد“ بگویید :  ”بله سوال خوبی بود “

 

3- فرضیه سازی

 

•         در این مرحله دانش آموزان باید برای سوالاتی که مطرح شده راه حل ارائه کنند برای ارائه راه حل باید فرضیه بسازند. مطمئن شوید در مرحله قبل به اندازه کافی پرسش انجام شده است و اگر کافی نباشد و در غیر این صورت خود شما سوالاتی را مطرح کنید تا زمینه لازم برای ساختن فرضیه فراهم شود.

 

•         فرضیه در واقع پاسخی فرضی به سوالات مطرح شده است

 

•         برای کمک به فرضیه سازی جدولی را روی تابلو رسم کنید واز دانش آموزان بخواهید آن را تکمیل کنند . بهترین فرضیه ها را انتخاب کنید

سوال    

پاسخ فرضی(فرضیه)

 

آیا پوسته زمین در ابتدا یک پارچه  و به هم متصل بوده است؟     

پوسته زمین در ابتدا یک پارچه  و به هم متصل بوده است

 

 پوسته زمین در ابتدا یک پارچه  و به هم متصل نبوده است

 

 

 

 

4-گردآوری و سازماندهی اطلاعات

 

•         در این مرحله دانش آموزان با هم گروه های خود بحث می کنند و با مراجعه به کتاب درسی و منابع اطلاعاتی دیگر سعی می کنند به پرسش های مطرح شده پاسخ داده و برای هر یک دلیلی ارائه دهند.

 

•         به دانش آموزان منابع معتبر معرفی کنید

 

•          در این مرحله باید دانش آموزان را برای دستیابی به مفاهیم هدایت کرد. معلم، دانش آموزان را با ارائه مثال های گوناگون در رسیدن به مفاهیم کمک می کند. این مرحله دقایق زیادی ادامه پیدا می کند تا تبادل نظر و سؤال و پاسخ های مطرح شده در کلاس، ابعاد متفاوت مفهوم را گسترش دهد.

 

•          امکان دارد در این گفتگوها، بعضی از دانش آموزان مشارکت خیلی فعالی داشته باشند و دیگران، منفعل باشند. در این خصوص، معلم با برنامه های نظارتی خویش، باید همه ی دانش آموزان را در بحث و گفتگو شریک کند.

 

•         بعد از دریافت و کشف مفاهیم، دانش آموزان رابطه ها و قوانین مورد نظر و نتایج را روی تخته ثبت می کنند. این نظریات در حکم تولیدات فرآیند آموزش است

 

5-تحلیل و نتیجه گیری

 

•         فعالیت های مختلفی تا اینجا صورت گرفت (طرح سؤال- گردآوری اطلاعات، پاسخ به سؤالات، مفهوم سازی، انجام فعالیت، طراحی فعالیت)

 

•         هدف اصلی دانستن و تسلط بر فرایند تولید دانش از طریق کاوشگری است نه یافتن پاسخ و محتوای سوال طرح شده

 

•         یکی از گروه ها به طور داوطلب یا انتخابی جریان اقدامات را از اول به صورت مختصر توضیح می دهد و معلم وتوضیحات گروه را کنترل می کند .

 

•         از دانش آموزان بخواهید سوالات دیگری در مورد موضوع مورد بحث طراحی اراده کنند تا از این طریق نتایج تعمیم یابد

 

انتخاب الگوی تدریس به چه عواملی بستگی دارد؟

با موضوع‏هاى درسى

با اهداف آموزشى

با ویژگى‏هاى فراگیران(سن)

با ویژگى‏هاى کلاس(جمعیت کلاس)

......

 

برخی از مهارت هایی  که معلمان هنگام  استفاده از کاوشگری یاد  می گیرند عبارتند از :

 

•         چه موقع  زمینه تشویق دانش آموزان  را فراهم  کنند .

 

•         به یک دانش آموز خاص چه رهنمودهایی ارایه کنند .

 

•         به آنها  چه نگویند (پاسخ را فاش نکنند )

 

•         چگونه رفتارهای دانش آموز را از روی  چالش هایی که با آنها  روبه روست  بخوانند  و برای توصیف رفتارهایش موقعیت های یادگیری معنا داری را طراحی  کنند .

 

•         چگونه به دانش آموزان  کمک کنند   تا در حل مسایل  با یکدیگر  همکاری نمایند.

 

•           چه موقع  مشاهدات ،فرضیات  یا تجربیات  معنا دار می شوند.

 

نظرات شما عزیزان:

موضوعات مرتبط: اجتماعي
برچسب‌ها: علوم اجتماعیالگو تدریسجغرافیا